بی رنگ ارغوان

به رنگ ارغوان هنر نمایی( بیرنگ/پررنگ) حاتمی کیا

به رنگ ارغوان سیزدهمین فیلم بلند ابراهیم حاتمی کیا محصول سال ۱۳۸۳ ایران است. این فیلم پس از پنج سال توقیف، در بیست و هشتمین جشنواره فیلم فجر حضور یافت و جایزه سیمرغ بلورین بهترین فیلم جشنواره را به‌دست آورد. فیلمی که مراحل ساخت را در سکوت کامل خبری طی کرد. تا جایی که عکسها و خلاصه داستان فیلم تنها دو هفته مانده به آغاز جشنواره بیست و سوم فیلم فجر در اختیار مطبوعات قرار گرفت. در جشنواره بیست و سوم فیلم فجر از نمایش فیلم به دستور وزیر اطلاعات جلوگیری شد، همچنین سیدجمال ساداتیان تهیه‌کننده فیلم طی نامه‌ای به محمود احمدی‌نژاد خواستار رسیدگی به وضعیت اکران عمومی به رنگ ارغوان شده‌بود. به رنگ ارغوان رفع توقیف شد و پس از ۴ سال‌ توقیف برای اهالی رسانه در سالن همایش‌های برج میلاد در اولین روز جشواره فیلم فجر و اولین سانس برای اهالی رسانه اکران گردید. این فیلم از اسفند ۸۸ به اکران عمومی درآمده است

خلاصه داستان

«شفق» یکی از عوامل گروهک‌های سیاسی که اوائل انقلاب با به پا کردن آشوب از کشور گریخته‌اند، پس از سال‌ها تصمیم می‌گیرد برای دیدن دخترش «ارغوان» که دانشجوی دانشکده جنگلداری است مخفیانه به ایران بازگردد. یکی از مأمورین امنیتی به نام «بهزاد» به عنوان دانشجو وارد دانشکده شده و از تمامی امکانات مدرن امنیتی استفاده می‌کند تا با کنترل ارغوان، شفق را به دام اندازد. در این میان بین او و ارغوان رابطه‌ای عاطفی بوجود می‌آید. از طرف دیگر همکاران سیاسی شفق نیز تصمیم دارند او را ترور کنند تا به دست مأمورین امنیتی نیفتد، اما....

مشخصات دیگر فیلم
مدت فیلم			90  دقیقه
کشور			ایران
زبان			فارسی
رنگ			رنگی
صدا			Mono

بازتاب‌ها

بسیاری از منتقدان شرکت دادن چند فیلم‌توقیفی سال‌های گذشته از جمله فیلم «به رنگ ارغوان» را یکی از تلاش‌های دبیرخانه جشنواره و معاونت سینمایی ارشاد دولت نهم، برای رونق دادن به جشنواره فجر بیست و هشتم دانستند. اما علیرضا سجادپور مدیر اداره کل نظارت و ارزشیابی ارشاد، این موضوع را تکذیب کرد و جواد شمقدری معاون سینمایی وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی رفع توقیف این فیلم را نشانه بالا بردن آستانه تحمل دولت در نمایش این نوع آثار دانست در حالی که برخی از کارشناسان سینما با اشاره به آیین‌نامه جشنواره، شرکت فیلم‌هایی که ظرف یک سال گذشته ساخته نشده‌اند در جشنواره را غیرقانونی می‌دانند.

احمدی نژاد هم گفته: «کار آقای حاتمی‌کیا واقعا قوی بود، اگرچه برخی از قسمتهای این فیلم باید اصلاح شود، ولی به طور کلی «به رنگ ارغوان»فیلمی قوی و خوب از نوع انتقادی بود. رئیس جمهور علت توقیف چند ساله به رنگ ارغوان را سلیقه‌ای‌ عمل کردن دانسته و با یادآوری این مطلب که باید به جامعه اجازه رشد داد، افزود:«ساخت اینگونه فیلم‌ها مشکلی ندارد، مثلاً اگر در فیلمی از بنده انتقادی صورت بگیرد، ما نباید آن را توقیف کنیم بلکه باید به جامعه اجازه رشد بدهیم.

حاتمی‌کیا هنگام دریافت جایزه‌اش گفت: این فیلم ساخته شد تا جاودانه بماند. من خوشحال و ممنونم از عزیزانی که باعث این اتفاق شدند. چیزی که باید بگویم این است که: «به امثال ما اعتماد کنید.»

جمعی از نمایندگان مجلس شورای اسلامی و اعضای هیئت دولت و معاونان آنان در چهار نوبت در سالن نمایش وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی به تماشای به رنگ ارغوان به کارگردانی ابراهیم حاتمی کیا نشستند.

جایزه‌ها و نامزدی‌ها

به رنگ ارغوان سیمرغ بلورین جایزه نگاه مردمی بیست و هشتمین جشنواره بین‌المللی فیلم فجر را نیز با ۶۸ درصد آرا دریافت کرد.

فهرست نامزدی‌ها و جایزه‌های جشنواره فیلم فجر ۱۳۸۸:

جشنواره فیلم فجر ۱۳۸۸	بهترین فیلم	سیدجمال ساداتیان	برنده
	بهترین کارگردانی	ابراهیم حاتمی‌کیا	برنده
	جایزه ویژه هیئت داوران	ابراهیم حاتمی کیا	نامزد
	بهترین فیلمنامه	ابراهیم حاتمی کیا	نامزد
	بهترین فیلمنامه اقتباسی	ابراهیم حاتمی کیا	نامزد
	بهترین بازیگر نقش مکمل مرد	کورش تهامی	نامزد
	بهترین چهره‌پردازی	عبدالله اسکندری	نامزد
	بهترین فیلم‌برداری	حسن کریمی	برنده

واما نقد فیلم

توقیف 5 ساله فیلم بی شک یکی از عوامل توفیق این در جلب کردن نضرهاست وپرداختن به موضوعاتی که تا به حال در ایران ممنوعه بوده و افراد در سایه از دیگر علل این موفقیت است اما این فیلم نقاط ضعف اساسی دارد که از کارگردانی چون حاتمی کیا بعید بود."به رنگ ارغوان" به رغم مضمون انسانی، لحظات زیبای سینمایی گاه به گاه و حرکت به سمت یک ژانر کمتر تجربه شده سینمای ایران(تریلر سیاسی)، در نهایت موفق نمی‌شود به یک اثر منسجم و موثر تبدیل شود و در نیمه راه رسیدن به بیان احساسی و ساختاری فیلمی چون "آژانس شسشه‌ای"(کماکان بهترین فیلم حاتمی‌کیا و یکی از شاخص‌های سینمای دو دهه اخیر ما) متوقف می‌ماند.

این امر بیش از هر چیز برمی‌گردد به تناقضات بی‌پایان حاتمی‌کیا در برخورد با شخصیت‌هایش. این تناقضات در شکل کنترل شده‌اش، شخصیت محبوب "حاج کاظم" آژانس شیشه‌ای را متبلور کرد و "ستاری" به رنگ ارغوان به خاطر لجام‌گسیختگی این تناقضات و بلاتکلیفی و محافظه‌کاری سازنده‌اش، عقیم می‌ماند.

هنکل فون دورنسمارک در سال 2006 فیلی ساخت به نام "زندگی دیگران" که موفق شد اسکار بهترین فیلم خارجی را نیز از آن خود کند که بی‌شباهت به فیلم حاتمی‌کیا نیست. اینجا قصد ارزش‌گذاری مطرح نیست،نوع رویکرد به یک مضمون واحد مورد نظر است که فیلم هنکل را به اثری دیدنی تبدیل می‌کند و فیلم حاتمی‌کیا را به اثری مغشوش و سردرگم.

اگر در "زندگی دیگران" رابطه سه‌گانه مامور اطلاعاتی، دستگاه اطلاعاتی(آلمان شرقی) و سوژه تحت نظر کاملا دیالکتیکی و پویا است، در "به رنگ ارغوان" هراس فیلمساز از نزدیک‌تر شدن به شخصیت ستاری، متعاقب آن بلاتکلیفی در برخورد با دستگاه امنیتی به در سطح ماندن هر چه بیشتر فیلم و عدم کشمکش بسنده و درام الکن منجر شده که گاه به گاه تماشاگر را جذب می‌کند و در نقطه ورود به مصیبت، رهایش می‌کند.

هیچ اطلاعاتی از پیش زمینه ستاری، علایق و نگاهش به پیرامون و مختصات دستگاهی که برایش کار می‌کند دیده نمی‌شود. به همین دلیل عشق درون فیلم الکن می‌ماند و صحنه‌های تبعی آن هم به انجام نمی‌رسد. معدود لحظات خوب فیلم‌ (به طور مثال صحنه مابعد زد و خورد پایانی و محافظت ستاری از ارغوان) به رغم پتانسیل بالا برای تبدیل شدن به یک سکانس فوق‌العاده، به نتیجه نمی‌رسد و اسلوموشن‌های بجا و بی‌جای آن تماشاگر را در یاس و رجا باقی می‌گذارد.

در عین حال روایت‌های فرعی فیلم نیز بیجا و تحمیلی هستند. صحنه‌های مربوط به دانشگاه و اکیپ‌های دانشجویی، مانند نمونه‌های مشابه‌اش در آثار ایرانی، به شدت آزار دهنده هستند. هر چند رویکرد حاتمی‌کیا نسبت به دانشجویان در قیاس با نگاه سخیف کیمیایی در "اعتراض" یا درویش در "متولد ماه مهر"، قابل تحمل‌تر است، با این حال همچنان علاقه‌ فیلمسازان به دسته‌بندی دانشجویان (آن هم از نوع رایجش) در این فیلم هم قابل مشاهده است. هیچ گاه سینماگران ما نتوانستند به دانشجو به عنوان یک کلیت یکپارچه و ارگانیک، فارق از تفاوت‌هایش نگاه کنند و همواره با برداشت‌های سطحی و القائی از بیرون مواجهیم.

"به رنگ ارغوان"‌می‌توانست با تمرکز روی تضاد درونی بروکراسی و وظیفه عمومی با عشق فردی( مانند پرسیوال)، با تلطیف نگاه سطحی رایج نسبت به نیروهای امنیتی(که البته در همین حداقل خود هم یکه و بدعت‌گذار است)، با نزدیک‌ و عمیق‌تر شدن در احوالات شخصیت اول فیلم، به اثری در خور تبدیل شود، که نشد. ولی می‌تواند امیدبخش خروج حاتمی‌کیا از برزخ کنونی "دعوت" و "به نام پدر" و شروع فصل جدیدی از محصولات سینمایی اثر گذار و انتقادی باشد .اماهمه اینها باعث نشده که نظر منتقدین درباره "به رنگ ارغوان" عوض شود و اکثر ایشان این مطلب را بیان می کنند که:

(این فیلم ارزش یکبار دیدن را دارد.)

امضامحفوظ